Mannarættindi: frá teksti til læru

Abstract

In political discussions, it is often argued that a certain policy proposal needs to be implemented because human rights demand it.  But what does that mean? In most cases attention is not paid to the fact that normally there is no central authority to interpret human rights instruments, as the interpretive authority is dispersed among all the treaty parties according to the principle of sovereign equality. Exceptions to this state of affairs is if, as in the case of the European Convention on Human Rights, the parties have consented to give a court authority to adjudicate conflicts between citizens and the respective state parties. In any case, a legal text needs to be elucidated to decide if some potential policy proposal is in accord with “human rights” or not. The question then becomes, how do you decide concrete cases under these texts? This process of going from authoritative legal texts to practice can be divided into two stages: interpretation and construction. Interpretation is a process that uncovers the linguistic or semantic meaning of a legal text, whereas construction is the process that uncovers the legal meaning or effect of a text. Construction is, thus, very essential for explaining the process of going from an authoritative text to a judicial decision. Unfortunately, the interpretation-construction distinction is given little notice in our legal tradition. Analysis of concrete court cases suffers from this. The article illustrates some of the points regarding this distinction with the recent Faroese case Føroya Reiðarafelag v. Fiskimálaráðið as an example.

Úrtak

Í politiskum orðaskiftum verður javnan ført fram, at eitt ávíst politiskt uppskot má verða sett  í gildi, tí at mannarættindi krevja tað.  Men hvat merkir tað? Í flestu førum geva vit okkum ikki far um, at eingin sentralur myndugleiki er at tulka mannarættindaskjøl, tí tulkingarmyndugleikin er spjaddur millum allar sáttmálapartarnar sambært meginregluni um javnstøðu millum luttakandi statirnar. Frávikið frá hesum er, um partarnir, sum í førinum við evropeiska mannarættindasáttmálanum, hava samtykt at geva einum dómstóli heimild at døma í ósemjum millum borgarar og statin sum sáttmálapart. Í øllum førum má ein lógartekstur greinast neyvari fyri at avgera, um møguligt politiskt uppskot er í samsvari við "mannarættindi" ella ikki. Spurningurin verður síðani, hvussu ítøkilig mál verða avgjørd undir hesum tekstum? Hendan tilgongdin við at fara frá autoritativum lógartekstum til praksis kann býtast í tvey stig: tulking og konstruktión. Tulking er ein tilgongd, sum avdúkar málsliga ella semantiska týdningin av einum lógarteksti, meðan konstruktión er tilgongdin, sum avdúkar løgfrøðiliga týdningin ella avleiðingina av einum teksti. Konstruktión er tí alneyðug fyri at greiða frá tilgongdini har farið verður frá einum autoritativum teksti til eina rættarliga avgerð. Tíverri verður lítil áherðsla løgd á skilnaðin millum tulking og konstruktión í okkara rættartraditión. Greining av ítøkiligum rættarmálum er í ov stóran mun merkt av hesum. Greinin lýsir týdningarmestu partarnar í hesum skilnaðinum, har feska føroyska rættarmálið Føroya Reiðarafelag móti Fiskimálaráðnum verður nýtt sum dømi.