Hoyr tú illi Tara-Mortan. Royndirnar at menna taravinnu í Føroyum árini 1804-1807: “Hoyr tú illi Tara-Mortan”. The efforts to develop a kelp industry in the Faroe Islands 1804-1807

Abstract

The beginning of the 19th century was hard for the people of the Faroe Islands. The weather was unfavorable, and the consequenses were dire for the farmers. At the same time, price increases in Europe forced the Royal monopoly to increase its prices, which meant, that the price of grain increased by a quarter. That was the situation, when the kelp burner Mortan Reidt arrived in the Faroes in 1804. The pastor in Tórshavn, Begtrup, saw an opportunity to found a new industry that could provide an income for the poorest people in the city. Kelp was used in the glasindustry, so if the efforts were succesful the Faroes would have been closer to the growing industry in Great Britain and Norway. The aim of this paper is to tell the story of this attempt to start a new industry in the Faroe Islands, and to explore what the story can tell us about the early part of the 19th century.

Úrtak

Fyrstu árini av 19. øld vóru sera kørg í Føroyum, tí veðrið fór illa við landbúnaðinum, og hvørki grind ella seiður var at fáa undir landi. Harumframt gjørdu vøruprísir úti í heimi, at handilin í 1801 valdi at hækka sínar handilstakstir, soleiðis at millum annað korn gjørdist ein fjórðing dýrari, enn tað hevði verið frammanundan. Tað kom tí væl við, tá ið Tara-Mortan í 1804 kom við einum av handilsins skipum, tí við honum og hansara kunnleika um, hvussu øska ella soda kundi vinnast úr tara, sá serliga Begtrup prestur í Havn fyri sær, at her vóru møguleikar fyri at leggja lunnar undir eina nýggja vinnu. Taraøska var ráevni, sum skuldi nýtast í glasídnaðinum, so um tað hevði eydnast at fingið veruliga gongd á hesa vinnuna, høvdu Føroyar verið nærri knýttar at vaksandi ídnaðinum bæði í Bretlandi og Noregi, og samstundis hevði ein heimaídnaður av hesum slag givið føroysku húsarhaldunum eina munagóða inntøku afturat bindingini. Í greinini verður greitt frá hesi royndini at byggja upp eina nýggja vinnu í Føroyum, og mett verður um, hvat henda søga kann siga okkum um føroyska samfelagið tíðliga í 19. øld.